Corona dreigt ons in een crisis te brengen. Dit artikel van Wim Davidse uit Flexmarkt is in eerste instantie gericht op de flexmarkt, maar geeft voor iedereen inzicht in de mogelijke ontwikkelingen in de arbeidsbemiddeling en de totale arbeidsmarkt als gevolg van Corona.. 

De Nederlandse uitzendbranche wordt hard getroffen door de corona crisis. Hoe nu verder? Wim Davidse (hoofdredacteur Flexmarkt en oprichter Dzjeng) plaatst dit in perspectief. Want ook deze crisis gaat weer voorbij. Zeker voor de (flex)ondernemer die anticipeert op de lange termijnontwikkelingen zoals vergrijzing.

Van polonaise naar paniek

Maandag 9 maart 2020. Op de dag nauwkeurig, 11 jaar nadat de aandelenbeurs z’n laagste punt had bereikt na de financiële crisis, beleefden we een corona val van zo’n 7,5% op de beurs. Donderdag 12 maart kwam daar nog eens een historische duik van 10,7% overheen. Toen ik economie studeerde aan de Erasmus stortte op 19 oktober 1987 de Dow Jones Industrial Average (DJIA, de beurs in New York) in met ruim 22% op één dag – de fameuze Zwarte Maandag. Een paar jaar later kwam het internet, de gekte van de jaren ’90 en het leeglopen van die bubbel, vanaf begin 2000, tot -39% onder de top. Maar 2008 sloeg alles. Na beginnende twijfel vanaf augustus 2007 stortten eind 2008 de beurzen volledig in; de DJIA verloor van top tot dal bijna 55%! En jawel, daarna begon een onvoorstelbare financiële polonaise van maar liefst bijna 360%. Die werd eind 2018 even serieus onderbroken, maar in 2019 weer opgepakt. Nu, in het eerste kwartaal van 2020, hebben de coronatwijfels keihard toegeslagen; inmiddels zijn zo’n 28% van de DJIA en 31% van de AEX afgehaald.
Maandag 16 maart daalde de AEX gewoon weer zo’n 5% verder. Iets zegt mij dat we straks tóch gewoon (!) weer opveren…

Start 2020: de WAB

Op dinsdag 11 februari 2020 rapporteerde het Randstad-concern z’n cijfers over het vierde kwartaal van 2019, inclusief een eerste beeld van de ontwikkelingen in januari. Voor Nederland presenteerde het concern een omzetkrimp van maar liefst -10%; in januari was de trend volgens Randstad ‘slightly below Q4’, met in Nederland ‘high single or double-digit decline’. Een week later presenteerde de ABU in zijn MarktMonitor een onthutsend beeld van de ontwikkelingen in de eerste vier weken van het jaar: een krimp in uitzenduren van -15% en een omzetkrimp van -12% ten opzichte van een jaar eerder.

Bron: Dzjeng

Vaak loopt de Belgische uitzendontwikkeling wat voor op de Nederlandse, maar in de loop van 2019 lieten de ABU-cijfers duidelijk meer krimp zien dan de Federgon-metingen. Met over januari 2020 een nog veel sterkere toename van het verschil.

Onder 4%

Was dit dus het dramatische gevolg van de WAB? Of ook – of zelfs vooral – van de krapte op de arbeidsmarkt? De werkloosheid ligt namelijk nu al voor de derde keer deze 21e eeuw onder de 4%. Onder die grens ervaren werkgevers en bemiddelaars dat het enorm lastig is om goede mensen te vinden, te interesseren, te overtuigen en te binden. En dus gaan zijn minder flexen en meer vaste contracten (contracten voor onbepaalde tijd) verstrekken. Puur natuur, arbeidsmarktwerking.

WAB

Afgelopen voorjaar, toen de WAB door de Tweede Kamer werd aangenomen, ben ik scenario’s gaan meenemen – op de ene as de impact van WAB en andere wet- en regelgeving, op de andere as de impact van Brexit, de handelsoorlog tussen Amerika en China, een oliecrisis en steeds meer zwarte zwanen, zoals sprinkhanen, tsunami’s en corona – als we alles een beetje in de hand zouden kunnen houden, zouden we met de economie van de huidige hoogconjunctuur naar een mild stagnatiescenario à la 2002-2003 kunnen zakken – if not, en de chaostheorie maakt duidelijk dat heel goed mogelijk is, dan zou ook een horrorscenario à la 2009-2013 mogelijk zijn.
Mijn ‘medium-scenario’ voorspelde een verdergaande krimp van de flexmarkt in 2020-2021, vanwege een combinatie van krapte op de arbeidsmarkt en economische stagnatie. Daarna zal het dan ‘gewoon’ weer beter worden. Maar dus sowieso een uitdagende tijd voor veel flexbureaus voor de boeg.

 

davidse

Klaar voor de radicale jaren ’20?

De impact van de krapte, de economische stagnatie en de WAB zouden sowieso kerncomponenten worden van mijn 20ejaarlijkse voorjaarsvoorspelsessie voor de ABU-leden. Die sessie, dit jaar getiteld ‘Naar beneden en dan afslaan – klaar voor de radicale jaren ’20?’ ging op dinsdag 10 maart plaatsvinden. Een dag na maandag 9 maart dus, die dag met die behoorlijk rampzalige coronaklap op de beurzen.
In de interactie op die dinsdagochtend bleken de eerste gevolgen al goed merkbaar bij een aantal flexbureaus. Een leverancier van personeel dat halffabricaten uit China assembleert voelde de stevige druk al een poosje, een leverancier van chauffeurs voor voedselbezorgings- en ecommerce-bedrijven kon de drukte juist bijna niet aan. Toen ik het scenario-diagram liet zien en besprak, beantwoordde een deelnemer die eerder nog wat stil was gebleven, mijn vraag ‘Wat voorzien jullie voor de komende periode als meest reële mogelijkheid?’ luid en bijna grommend met ‘Horror!’

Banken

Twee dagen later, op donderdag 12 maart, vond de eerste digitale inspiratie-ochtend van Digivotion voor flexbureaus plaats. Als dagvoorzitter opende ik met een quick scan van de onvoorstelbaar turbulente context van de flexbranche, inclusief een kort overzicht van de ingrijpende veranderingen die op ons af daveren en een voorspelling van de flexmarktkrimp en -groei voor de afgelopen jaren. Don van Hal, oprichter-eigenaar van Digivotion, had het met het programma heel goed voor elkaar gekregen om te laten zien wat er allemaal mogelijk is, wat dat flexbureaus allemaal op kan leveren, en hoe dat te koppelen en te implementeren is. Razend interessant en ongelooflijk belangrijk voor succes in de nieuwe wereld van de 4e Industriële Revolutie. In de loop van de ochtend zagen we al dat de beurzen door Corona weer aan een vrije val bezig waren. Acties van de Amerikaanse en de Europese Centrale Banken (beperkte renteverlagingen) hadden duidelijk niet het gewenste effect. Aan het begin van de middag hoorden we de eerste geruchten over een op handen zijnde persconferentie van premier Mark Rutte.

Hamsteren

Rutte vertelde dat bijeenkomsten met meer dan 100 deelnemers niet meer konden plaatsvinden, dat we zoveel mogelijk moesten gaan thuiswerken, dat museums dicht gingen. Er ging een knopje om in de amygdala van heel veel mensen, en er startte een run op de supermarkten, die duurde van vrijdagochtend 13 maart tot en met zondag 15 maart. Die zondag was er wéér een persconferentie van de Nederlandse regering waarin werd meegedeeld dat de scholen toch dicht zouden gaan blijven, en de horeca ook, vanaf 18.00 uur die dag. Natuurlijk hadden de Amerikanen het toen alweer onderzocht – de winnaars van de ‘Pandemic Economy’, de corona-paniek, mede dankzij de hamstermanie: leveranciers van wc-papier, leveranciers van soep in blik of zak, pizza-bezorgers, bleekmiddel- en andere hygiënemiddelen-leveranciers. Maar ook, naast alle producten op de onderste niveaus van de Maslow-piramide, high tech: leveranciers van video-conferencing, Health apps, High Frequency Traders op de beurzen.

Corona plet de economie

Op maandagochtend 16 maart publiceerde het Chinese National Bureau of Statistics de economische cijfers over januari en februari, dus met de effecten van de grote Chinese lock down in reactie op het coronavirus. Die bleken bepaald niet mals: de Chinese retail is met maar liefst 20,5% gekrompen ten opzichte van dezelfde maanden in 2019. Consumenten gingen minder naar shopping malls, restaurants en bioscopen. De export daalde met 17,2%, de industriële productie met 13,5%, en  investeringen met 24,5%. Bijzonder heftige cijfers – even ter vergelijking: de ABU MarktMonitor liet in de dramatische tweede en derde kwartaal van 2009 een omzetkrimp zien van ongeveer -23%, terwijl de Nederlandse economie toen ruim -4% kromp. Nu China de coronabesmettingen onder controle lijkt te hebben, verwachten de Chinese statistici dat het herstel van de coronaklap zal beginnen. Analisten gaan uit van een V-vormig herstel. De Chinese fabrieken zullen in april weer op volle kracht draaien.

Werktijdverkorting

Het is dus aannemelijk dat de coronacrisis en de ingrepen die daardoor nodig zijn ook in Nederland grote gevolgen gaan hebben. Al op maandag 16 maart werd duidelijk dat steeds meer bedrijven in problemen komen door wegvallende vraag en aanbod of onderbroken productielijnen. Hele sectoren zijn op slot of zijn klemgezet door beperkingen. Volgens het ministerie van Sociale Zaken hadden in Nederland al ruim 78.000 bedrijven werktijdverkorting aangevraagd.

Recessie

Als de door mij in het medium scenario voorspelde economische stagnatie in 2020-2021 omslaat in het horror scenario, ontstaat een recessie. In onderstaande grafiek ben ik uitgegaan van een economische krimp van -1,5% dit jaar. Daardoor zal de werkgelegenheid een half procent kunnen krimpen. De flexmarkt zal dan mogelijk een omzetkrimp van -9% kunnen laten zien; in de ABU MarktMonitor zou dat dan 17% minder uren dan in 2019 betekenen. Per 2021 zal de krimp dan weer kleiner worden, waarna in 2022 weer groei ontstaat.

davidse

En in 2025 kunnen we dan echter alweer op een krappe arbeidsmarkt rekenen. Want de vergrijzing… Volgens de OESO zullen er in 2060 in Nederland 6 senioren per 10 personen in de beroepsbevolking, dat nu nog zo’n 4 senioren per 10 personen in de beroepsbevolking. Terwijl het coronavirus om zich heen slaat, gaan de lange termijnontwikkelingen dus ook gewoon door.

Lange termijn: vergrijzing

Corona verlamt onze economie. En dwingt ons onder andere tot een snelcursus thuiswerken & samenwerken op afstand – óók voor veel werkgevers nog best een hele uitdaging. Maar dat zijn nog lang niet alle veranderingen. Naast de digitalisering is een andere ingrijpende trend die gewoon doorzet en de komende jaren en decennia een stevige transformatie van ons gaat vergen, in onze samenleving, economie, arbeidsmarkt, personeelsbestanden en houding: vergrijzing. In Nederland is het aantal 75-plussers gegroeid van ruim 240.000 in 1950 naar ruim 1,4 miljoen nu. In 2030 zullen dat er zelfs 2,1 miljoen zijn. En daarna groeit hun aantal gewoon door tot zeker 3 miljoen in 2050. Die vergrijzing heeft ingrijpende gevolgen voor werkgevers in het algemeen. Na 2020 zal de groei van onze potentiële beroepsbevolking (iedereen tussen 15 en 75 jaar) langzaam maar zeker tot stilstand komen, en na 2025 gaan krimpen. In het jaar 1950 hadden we in Nederland 6,9 miljoen mensen in de potentiële beroepsbevolking; in 2000 was dat aantal ontploft naar 12 miljoen. Nu zijn dat er 13,1 miljoen. Dus de beroepsbevolkingsgroei verliep de afgelopen 20 jaar al aanzienlijk trager. In 2025 zullen dat er 13,3 miljoen zijn, en in 2030 weer 13,1 miljoen.

Stagnering

Een stagnerende en vervolgens krimpende beroepsbevolking dus. Dus zodra de economische groei weer vaste grond onder de voet heeft, zal de krapte op de arbeidsmarkt niet lang op zich laten wachten. Dat gaat veel werkgevers in de meest beroepsgroepen grote knelpunten bezorgen bij het vinden, interesseren en geboeid houden van werkenden. Het recent gepubliceerde tweejaarlijkse onderzoek van de Universiteit van Maastricht zet de beroepsgroepen met knelpunten voor werkgevers in de komende jaren op een uitdagend rijtje. Conclusie: de vooruitzichten voor onder meer de ICT- en zorgsector, en ook techniek en onderwijs, zijn dus ronduit pittig.

Na de corona crisis

‘In the long run, we’re all dead’, zei de grote econoom John Maynard Keynes ergens tijdens de Grote Depressie in de jaren ’30 van de vorige eeuw. Eerst maar eens de zorgen van nu voortvarend aanpakken of omzeilen, was zijn motto. De Nederlandse overheid en de Nederlandse ondernemers zijn daar inmiddels keihard mee bezig. En er is alle reden toe om er van uit te gaan dat dat goed gaat komen. Zeker als we maximaal proactief blijven ondernemen, met een goede focus op wat hier en nu cruciaal en overbodig is én één oog op de mogelijkheden van de nabije en wat verder weg liggende toekomst.

Zonneschijn

Na regen komt zonneschijn. Tot nog toe is die niet alleen economische wijsheid steeds weer bewaarheid. En waarom zou dat nu anders zijn? Na deze coronacrisis zal er weer herstel komen – zoals gezegd, verwachten ze in China een V-herstel. En dan gaat de nieuwe wereld van de 4e Industriële Revolutie op gang komen. Een andere wereld, met vergrijzing, individualisering, radicale digitalisering en verduurzaming, nieuwe beroepen, andere competenties, nieuwe organisatievormen. Anticipeer daar alvast zoveel mogelijk op. Ga zeker ook voor proactief-offensief – moeilijk, maar belonend. Dat is al vaker vastgesteld. Zo ook in onderzoek van BCG (feb 2019, ‘Advantage in adversity’). Daarin blijkt dat in de laatste vier recessies 44% van de bedrijven werd geconfronteerd met een krimp van de omzet en het rendement, maar 14% van de bedrijven zag de omzet en het rendement juist groeien tijdens de recessie.

Wijsheid

Die 14% van de bedrijven gingen voor proactief gedrag, defensief én offensief. De belofte: na corona komt zonneschijn. En de moeilijke les: blijf liquide, blijf coöperatief, handel futureproof en transformeer. Ik wens iedereen wijsheid, steun, visie en doorzettingsvermogen.

Bron: flexmarkt.nl

Wil je onze vacatures zien? Ga dan naar ons vacatureoverzicht!

Terug naar overzicht